حواشی ساخت و اکران فیلم "رستاخیز" در سینمای ایران

کارگرآنلاین: هنگامی که سال ها پیش ایده ساخت فیلمی برمبنای قیام عاشورا در سینمای ایران مطرح شد، موجب خرسندی بسیار از اهالی متدین نسبت به توجه سینمای ناغافل ایران به موضوعات دینی و معنوی گردید. سینمایی که با وجود سال ها ریشه دواندن اسلام و آموزه های دینی در نزد مردمانش هنوز به اندازه انگستان یک دست هم فیلم هایی ارزنده و قابل ارجاع برای مخاطبان آثار دینی و تاریخی ندارد؛ آن هم برای واقعه عاشورایی که هر لحظه اش درسی است برای انسان ها در سطوح متفاوت اندیشه ورزی و اعتقادی و در دوران های مختلفی که بزنگاه رخدادها، گزینه های متضادی از تصمیم گیری را پیش روی آدمی قرار می دهد.

از این رو خبر تولید فیلمی عظیم از واقعه عاشورا با نام «رستاخیز» یا «روز رستاخیز» با نام عربی «القربان» و نام انگلیسی Hussein Who Said No برای سینمای ایران و دوستداران هنر متعهدانه می توانست مسرت بخش باشد، اما به مرور و با طی شدن اتفاقات ورق برگشت و امیدها شمایلی دیگر به خود یافت. به هر روی فیلم «رستاخیز» توسط احمدرضا درویش ساخته شد و روند اکرانش پس از کش و قوس های بسیار در نهایت با رای صادره منتهی به پرداخت غرامت ضرر و زیان از سوی وزارت ارشاد به سازندگان فیلم «رستاخیز» گردید که لازم است تبعات این موضوع طی پرونده ای مفصل مورد پرداختی تحلیلی قرار گیرد.

به دنبال رستاخیزی در سینمای ایران

هنگامی که احمدرضا درویش به عنوان کارگردان فیلم «رستاخیز» همراه با تیم سازنده این فیلم از رویاهای تولید فیلمی گرانقدر با نگاهی شایسته به مولای عاشقی دم زد و ساخت فیلم «رستاخیز» را رستاخیزی در سینمای ایران دانست، این نگاه در نزد افرادی که به خوبی از چرخه دشوار فیلمسازی در کشور آگاهی داشتند، شکل گرفت که سرمایه لازم برای تولید چنین فیلمی که نیازمند امکانات گسترده ای است از کجا تامین خواهد شد. از سویی گروه سازنده با شعار خصوصی سازی در سینما گام به صحنه گذاشته و خواستار عدم نیاز به حمایت دولتی ها شدند و از سویی کمپانی های خصوصی و سرمایه گذاران مستقل در این دیار به هر بهانه ای مبالغی بسیار را صرف ساخت فیلمی سینمایی و عظیم نخواهند کرد، چرا که بازگشت سرمایه آثار عظیم سینمایی با توجه به شرایط نامشخص تولید و عرضه فیلم در ایران، کاملا ریسک به حساب می آید.

 از این رو در کنار تقی علی قلیزاده، تهیه کننده آثار درویش، پای سرمایه گذاران عرب نیز به این پروژه باز شد که بنا به گفته درویش در راستای ارادت به سید شهیدان عالم پا به صحنه گذارده بودند که البته بررسی دلایل واقعی مشارکت این سرمایه گذاران با توجه به نگره های اقتصادی در ساخت آثار سینمایی و نزد کمپانی های فیلمسازی، مساله ای قابل تحلیل و بررسی خواهد بود. به روی فیلم «رستاخیز» با همه اما و اگرهایی که وجود داشت از روز شانزدهم بهمن ماه سال 1388 همزمان با اربعین حسینی در شهرستان بم آغاز شد و با پشت سر گذاشتن بیش از 250 جلسه فیلمبرداری در لوکیشن های بم، کلوت های شهداد کرمان، شاهرود، اصفهان، کاشان، فومن، شهرک پرند تهران و شهرک سینمایی دفاع مقدس در 14 شهریورماه 1390 به اتمام رسید و تنها اکران داخلی آن در سی و دومین جشنواره بین المللی فیلم فجر بود که همراه با کسب 4 سیمرغ بلورین شد. فیلمی که مقطعی تاریخی از مرگ معاویه تا شهادت امام حسین(ع) در روز عاشورا را دست مایه روایت داستانی قرار داده است، اما تابوشکنی ناشی از نمایان سازی تصویر حضرت ابالفضل العباس(ع) و مغایرت هایی که میان روایت فیلم با حقیقت تاریخ وجود داشت، موجب اعتراضات گسترده ای درباره اکرانش شد. به نحوی که ساعاتی پس از اکران فیلم «رستاخیز» در صبح 24 تیر 1394 مقابل سینما شکوفه علیه فیلم تجمع گسترده ای شکل گرفت که موجب توقف در اکران آن و پایین آمدن از پرده سینماها شد.

فتوای مراجع عظام تقلید در محکومیت اکران فیلم «رستاخیز»

 جدا از انبوه مردمان دین داری که نسبت به نمایش چهره حضرت ابوالفضل عباس(ع) اعتراضات شدیدی را صورت داده و حتی نهایت اعتراض خود را با گردهم آیی در برابر یکی از سینماهای اکران فیلم و برخی با انجام قمه زنی نشان دادند و یادداشت اعتراضی سید مجید بنی فاطمه، مداح اهل بیت که در آن به صراحت خطاب به احمد رضا درویش عنوان شد که «لطفا درباره امام حسین(ع) فیلم نسازید»، مراجع عظام تقلید نیز با ارائه فتاوای به رویکرد غیر دینی فیلمی که داعیه دینی دارد، واکنش نشان دادند و همین عکس العمل های ارزنده و به موقع موجب عقب نشینی مسئولان ارشاد برای اکران فیلمی شد که به صراحت انگاره های دینی را در تیررس نگاهی مساله دار قرار داده بود. واکنشی که تنها به دلیل نمایش چهره حضرت عباس(ع) نبوده بلکه به دلیل رویکرد ناصوابی که فیلمساز در روایت واقعه عاشورا به کار برده صورت یافته است. البته مسئولان ارشاد در ابتدا نظر دیگری داشتند و برای نمونه علی جنتی درباره اکران فیلم «رستاخیز» عنوان داشت که به دنبال فرصتی برای اکران این فیلم با توجه به قانع کردن مراجع تقلید می باشد اما بیانیه های صادر شده توسط مراجع عظام در نهایت تکلیف این فیلم مبهم را صادر کرد و اکرانش را برای همیشه مختومه اعلام داشت.

 هنگامی که آیت ‌الله مظاهری ‌اصفهانی اعلام کرد که این کار حرام است و باید نباشد و آیت الله مکارم شیرازی در پاسخ به سوالی در خصوص اعلام نظر موافق برای اکران این فیلم چنین آورده است: «بسمه تعالی. با نهایت معذرت چنین چیزی مطلقا واقعیت ندارد. همیشه موفق باشید.» همچنین دفتر آیت‌ الله العظمی سیستانی در نجف اشرف در یادداشتی تایید محتوای این فیلم را رد کرد. آیت ‌الله العظمی علوی گرگانی از مراجع تقلید نیز درباره نشان دادن چهره مقدسان در فیلم «رستاخیز» بیانیه ‌ای اعتراضی صادر کرد که در بخشی از آن آمده است: «شکی نیست که اینگونه رفتارها در سایه سهل انگاری وزارت ارشاد محقق شده است که باعث سوء استفاده برخی فیلمسازان شده است و لذا توصیه می‌شود وزارت محترم ارشاد در نظارت‌های خود دقت بیشتری به خرج داده و شرایط و نکات شرعی را رعایت کنند. طبیعی است عدم توجه به نصایح علما موجب کمرنگ شدن اعتماد قشر متدین به دستگاه‌های فرهنگی شده و کمرنگ شدن عظمت امامزادگان موجب توبیخ و بلکه عقاب الهی در قیامت خواهد شد و همه مسئولین باید خود را برای جوابگویی در روز حساب آماده کنند.»

سیاسی کاری درویش!

احمدرضا درویش که در مقطعی از دوران مبهم از اکران فیلمش، روزه سکوت گرفته بود، در گفت و گو با سایت «جماران» در رویه ای معکوس با حقیقت اعلام کرد که فیلمش مورد توجه و تایید علما و مسوولان کشور قرار گرفته است! با همه این تفاسیر فیلم «رستاخیز» در نهایت هیاهوها و با همه جوسازی های انجام شده توسط عوامل فیلم به دلیل ترویج نگاهی مغایر با مفاهیم دینی و عرفی برای همیشه متوقف شد تا همه امیدهای درویش برای اکران فیلمش در دولت روحانی، رنگ نیستی به خود بگیرد. کارگردانی که به دلیل سیاسی کاری و علاقه به دولت اصلاحات، فیلمش را با وجود آماده برای نمایش بودن در جشنواره فجر دولت گذشته اکران نکرده و در دولتی اکران کرد که بعدها به دلیل عدم حمایت از «رستاخیز»، نامه ای انتقادی علیه وزارت ارشادش نوشت! با این حال فیلم «رستاخیز» در کنار پیامدهای ناگواری که برای سینمای ایران از بُعد رسانه ای به بار آورد و صرف بودجه گسترده و عدم ایجاد هرگونه بازدهی، در نهایت با توجه به جریمه مالی تعهد شده وزارت ارشاد برای پرداخت به سازندگان این فیلم، خسارات رخ داده از سوی این فیلم برای سینمای ایران را کامل کرد که همین جنبه نیاز به تحلیلی مجزا داشته که در یادداشتی مفصل در آینده به آن پرداخته خواهد شد./سراج 24